Door RONALD VELDHUIZEN

Statische elektriciteit: het is iedere keer weer schrikken geblazen. Je krijgt een opdonder wanneer je de auto uitstapt of nietsvermoedend een metalen balkonleuning aanraakt. Soms voel je de klap aankomen doordat je haren recht overeind gaan staan – maar meestal is het dan al te laat. Sommige mensen hebben de indruk dat ze ’s winters vaker statische schokken krijgen dan ’s zomers. Is dat zo?

Hans Beijers, wetenschappelijk medewerker bij het Kernfysisch Versneller Instituut van de RUG, weet het niet zeker, maar vindt meer schokken tijdens de winter best plausibel. Statische elektriciteit heeft alles te maken met piepklein geladen deeltjes: de elektronen. Die zweven rondom alle atomen waaruit jij en je kleding immers bestaan. En van nature is er een soort ideale lading aan elektronen die bij jou en je kleding past. Die lading is, net als de wereld om je heen, nul volt waard. Maar toch kun je door bijvoorbeeld met een wollen trui langs een ander oppervlak te wrijven, per ongeluk wat elektronen kwijtraken. Of juist extra elektronen van dat oppervlak opnemen. En dan is jouw voltage ineens veel hoger of lager dan dat van de aarde.

Zodra je in contact met de aarde komt, stromen de elektronen altijd zó, dat de lading weer nul wordt. Maar ja, elektronen hebben geen zin om dat via je slecht geleidende schoenen te doen. En als je dan met je overtollige elektronen domweg besluit om contact te maken met aarde – via bijvoorbeeld een goed geleidende autodeur – dan heb je erom gevraagd: de hele bups aan elektronen, soms met honderden volts tegelijk, vliegt dan door je kleine pink en knalt zo die auto in. Een statische schok dus.

Dat gebeurt ’s zomers minder vaak, omdat elektronen dan niet per se via jouw pink hoeven te reizen. Warme zomerlucht bevat namelijk liters waterdamp, waarlangs de elektronen met gemak terugsijpelen naar de aarde. Dat gaat zo geleidelijk dat je het niet voelt.

In de winter is het andere koek. Winterlucht is kurkdroog. En net zoals elektronen het vertikken om via de zool van je schoen te reizen, zien ze droge lucht als een no go. Raak je vervolgens een autodeur aan, dan mag je die statische schok wel verwachten.

De beste oplossing? Schoenen dragen met metalen zolen. Dan maak je altijd goed contact met de aarde. Charmant.

Deze column verscheen eerder in de Universiteitskrant Groningen nr. 13, 27 november 2008