Wat heeft de wetenschap te zeggen over de actualiteit? Deze week: gaat zout uit ons voedsel halen levens redden?

Het leek zo veelbelovend, in 2007. Met een naam die het beeld oproept van in het zwart gehulde mariniers, richtte de Nederlandse levensmiddelenindustrie de ‘Taskforce Zout’ op. Op eigen initiatief haalden onder andere Unilever en Knorr wat zout uit enkele producten.

Uit RIVM-onderzoek van begin dit jaar blijkt dat het initiatief slechts mondjesmaat heeft geholpen. Binnenkort volgt een nieuwe bescheiden ingreep: straks zit er 10 procent minder zout in vleeswaren als worst en ham. Donderdag discussieerde de Tweede Kamer over verdere anti-zoutmaatregelen.

Maar is zout in ons voedsel wel het type gezondheidsprobleem dat taskforces en Tweede Kamervergaderingen behoeft?

Eerst het officiële standpunt. De Gezondheidsraad adviseert niet meer dan 6 gram zout per dag te eten. Maar we krijgen al jaren gemiddeld 9 gram binnen. We eten elke dag dus 3 gram te veel. Onze bloeddruk kan daardoor stijgen. En de gevolgen daarvan zijn volgens gezondheidsinstanties niet best: het risico op hart- en vaatziekten neemt toe. Volgens de universiteit van Wageningen en de Hartstichting vallen er daardoor jaarlijks 2.500 onnodige doden.

Aan dat cijfer wordt getwijfeld. Zo kreeg de Vlaamse onderzoeker Jan Staessen van de universiteit van Leuven in 2011 een internationale storm van kritiek te verduren toen hij een studie afrondde waaruit bleek dat zoutarm eten sterfte niet verlaagt, maar eerder verhoogt. Een harde conclusie noemde hij dat niet; wel schreef hij dat de invloed op sterfte in elk geval zo vaag is dat je er geen beleid op kunt voeren. Een gloednieuw rapport van het gezaghebbende Cochrane-instituut, dat in lastige medische kwesties het bewijs weegt, echoot die onzekerheid: er is geen doorslaggevend bewijs dat minder zout eten de sterfte drukt, aldus de conclusie.

Volgens Peter de Leeuw, hoogleraar interne geneeskunde in Maastricht, is de moeilijkheid dat niet iedereen hetzelfde op zout reageert. Een groot deel van de bevolking kan ladingen zout aan zonder bloeddrukstijging: ze plassen de overtollige mineralen gewoon uit. Er zijn ook zoutgevoelige pechvogels – eenderde tot de helft van de bevolking – bij wie de bloeddruk wél stijgt. Als heel Nederland vanaf morgen minder zout eet, zal deze minderheid profijt hebben, aldus De Leeuw.

Daarna is het hopen dat hun bloeddruk ver genoeg daalt, zodat er hartaanvallen kunnen worden voorkomen. De Leeuw denkt van wel, maar voegt eraan toe: ‘Al zou je een mes tegen mijn keel zetten: dat je met zo’n maatregel 2.500 mensen per jaar redt, kan momenteel niemand overeind houden.’

De zaak blijft onbeslist. Uiteindelijk komt de discussie neer op de vraag of het redelijk is van heel de bevolking te vragen iets lekkers te laten staan ten behoeve van de volksgezondheid. Aan de andere kant: wie graag zelf wil kiezen hoeveel zout hij eet, kan niet redelijkerwijs tegen zoutvermindering in supermarktproducten zijn. Als het niet smaakt, is er altijd nog het zoutvaatje.

Dit artikel verscheen in de Volkskrant op 1 juni 2013.