Dit artikel verscheen 15 november 2012 in de Volkskrant.

Psychopathische trekjes zijn onmisbaar voor hersenchirurgen, soldaten en brandweermannen, zegt Kevin Dutton.

DEN HAAG – Kevin Dutton, psycholoog en onderzoeker aan de universiteit van Cambridge, ziet ook een zonnige kant aan psychopathie. Deze week sprak hij in Den Haag over zijn boek De lessen van de psychopaat.

Als niet alle psychopaten seriemoordenaars zijn, wat is psychopathie dan wel?
‘Veel mensen denken dat psychopathie een zwart-witkwestie is: óf je bent psychopaat óf je bent het niet. Dat is een mythe. Psychopathie is een waaier aan karaktertrekken die bij sommige mensen vaker voorkomt. Meedogenloos, onbevreesd, koelbloedig, weerbarstig, gefocust, gewetenloos, empathieloos, charmant en charismatisch.’

Waarom kunnen psycho-pathische trekjes positief zijn?
‘Een psychopaat kan onder zware omstandigheden het hoofd koel houden en moeilijke beslissingen nemen. Omdat psychopaten niet al te angstig zijn, denken ze vaker aan de positieve uitwerkingen van hun daden dan de negatieve. Als iemand daarnaast onintelligent, impulsief en gewelddadig is, pakt dat slecht uit. Maar een slimme en beheerste psychopaat kan zijn koelbloedige optimisme in zware beroepsgroepen goed gebruiken. Denk aan directeuren van topbedrijven en advocaten.’

Hoe weet u dat zij psychopathi-sche eigenschappen hebben?
‘We hebben een onderzoek gedaan met een zelftest die psychopathische trekken in kaart brengt. Vijfduizend Britten vulden die in en gaven tegelijkertijd hun beroep op. De resultaten waren heel interessant.

‘Chirurgen zitten bijvoorbeeld in de toptien, maar huisartsen weer niet. In tegenstelling tot een huisarts moet je als chirurg mensen behoorlijk onaangename dingen aandoen. Daarvoor mag je niet al te empathisch zijn. En onder enorme stress moeten ze belangrijke beslissingen nemen. Een hersenchirurg die ik sprak, kon genieten van de uitdagingen op de operatietafel. Daarvoor moet je koelbloedig, gefocust en onbevreesd zijn. Allemaal psychopathische trekjes, die dan goed van pas komen.’

U heeft zelf kort ervaren hoe het is om psychopaat te zijn.
‘We weten dat bij psychopaten sommige hersengebieden minder actief zijn. Een collega van mij kan die verlaagde activiteit bij gezonde hersenen simuleren, met een techniek die transcraniële magnetische stimulatie (TMS) heet.

‘Na zo’n TMS-behandeling moest ik kijken naar gruwelbeelden. Ik was kalm en vond het verrassend genoeg niet erg. Ik moest zelfs bijna lachen. Alsof ik dronken was zonder moe te zijn. Een heel positief gevoel.’

U stelt dat we allemaal iets kunnen leren van psychopaten. Wat?
‘Stel, je wilt een salarisverhoging bespreken. Dat is spannend. Train je echter je psychopathische trekjes – door bijvoorbeeld niet stil te staan bij wat anderen van je denken – dan ga je onbevreesd en vol zelfvertrouwen zo’n gesprek in. Dat vergroot je kans op succes.’