Wat heeft de wetenschap te zeggen over de actualiteit? Deze week: gaat zout uit ons voedsel halen levens redden?
Het leek zo veelbelovend, in 2007. Met een naam die het beeld oproept van in het zwart gehulde mariniers, richtte de Nederlandse levensmiddelenindustrie de ‘Taskforce Zout’ op. Op eigen initiatief haalden onder andere Unilever en Knorr wat zout uit enkele producten.
Uit RIVM-onderzoek van begin dit jaar blijkt dat het initiatief slechts mondjesmaat heeft geholpen. Binnenkort volgt een nieuwe bescheiden ingreep: straks zit er 10 procent minder zout in vleeswaren als worst en ham. Donderdag discussieerde de Tweede Kamer over verdere anti-zoutmaatregelen.
Maar is zout in ons voedsel wel het type gezondheidsprobleem dat taskforces en Tweede Kamervergaderingen behoeft?
Vorige week schreef ik hoe Frans de Waal in zijn nieuwe boek de woorden van bekende atheïsten verdraait. Hij zegt dat ze veel te boos zijn op religie en zelfs denken dat alleen wetenschap religie kan vervangen. Zelf claimt hij de ideale middenweg: religie is niet geweldig, maar je hoeft er niet fanatiek tegen te vechten (een milde positie is overigens niet automatisch redelijk). Het stuk werd snel heel populair en is nu door de Volkskrant overgenomen.
Dat trok blijkbaar De Waals’ aandacht. Nu heeft hij gereageerd.
‘In my book, I ask neo-atheists to calm down a bit, to stop shouting. Thus far, the reaction is that they shout even more. Yesterday, Ronald Veldhuizen in the Volkskrant claimed that neo-atheists don’t want to get rid of religion. No, not at all. The proof? One of them has praised the bible’s language.’
Ligt het aan mij of lees ik nu opnieuw verdraaiingen?
Frans de Waals nieuwe boek zit vol denkfouten, verdraaiingen en onechte dilemma’s, ontdekte ik toen het boek voor KIJKrecenseerde. Ik loop de ergste fouten af.
Afgelopen weekend ging ik even langs bij een goede vriend van me. Hij is nu toch een mooi aan het boek lezen, vertelde hij me. Het bleek ‘De bonobo en de tien geboden‘ van bioloog en apendeskundige Frans de Waal te zijn. Het gaat over moraal, wetenschap en religie.
De apenwetenschap in De Waals boek is heerlijk. Alleen al daarom is het boek veel waard. Maar het argument over religie en atheïsme is een van de meest slordige die ik ooit gelezen heb. De Waals argument, namelijk dat we een aangeboren gevoel hebben voor goed en kwaad en daarvoor dus geen religie nodig is, lijkt erg op dat van beroemde atheïsten als Richard Dawkins of Christopher Hitchens. Maar De Waal wil zich niet met hen associëren. Hij vindt ze veel te agressief. Het boek is daarom milder van toon om gelovigen niet tegen het hoofd te stoten, iets wat mijn goede vriend helemaal fantastisch vindt.
Ik vind dat juist een groot minpunt, en wel hierom. Er zit een luchtje aan de manier waarop De Waal afstand neemt van de beroemde en fanatieke atheïsten. De meeste uitspraken die De Waal aan hen toeschrijft, kloppen niet of zijn verdraaid.
Ik leg aan Sven Kockelmann en zijn luisteraars van ‘Goedemorgen Nederland‘ uit dat de aankondiging van nieuw bewijs voor buitenaardse wezens met flinke korrels zout genomen moet worden. Aliens en andere fantasiewezens worden al honderden jaren gefaked.
GlaxoSmithKline, een grote Britse geneesmiddelenfabrikant, heeft toegezegd om alle onderzoeksgegevens over hun proeven te openbaren. Dat is een beetje alsof de Amerikaanse geheime dienst zonder schaamte inzage geeft in wat ze nou eigenlijk precies uitspookten met de gevangenen in Guantánamo Bay. Dat gaan ze natuurlijk nog lang niet doen, want ze hebben iets te verbergen.
De farmaceutische industrie is ook berucht om hun geheimzinnigheid. Ze houden vaak onderzoeksgegevens achter. Medicijnen die eigenlijk niet werken, krijgen ze alsnog verkocht door onderzoeksresultaten in een bureaula te laten verdwijnen. Kort geleden schreef arts-schrijver Ben Goldacre daar een mooi boek over: Bad Pharma. Daarin laat hij zien hoe talloze geneesmiddelenfabrikanten bijdragen aan onnodige doden door bijwerkingen omdat ze bewust informatie over hun medicijnen verbergen.
De belangrijkste manier waarop de fabrikanten met gemak kunnen liegen gaat ongeveer zo. Ze onderzoeken middeltje A. Wat blijkt: het spul werkt niet en geeft vervelende bijwerkingen. Dat onderzoek verdwijnt in de la. Ze zetten een tweede proef op, maar zorgen er nu voor dat de bijwerkingen van middeltje A in de statistiek verdwijnen. Dat lukt makkelijk door bepaalde proefpersonen van de resultaten uit te sluiten, bijvoorbeeld. Dan lijkt het middel op papier toch wel oké. De boeven.
Goldacre stelt dat fabrikanten zulke leugens niet zouden kunnen verkopen als ze vooraf de hele onderzoeksopzet en patiëntengegevens (anoniem natuurlijk) ergens in het openbaar opgeven. Dan kunnen er geen onderzoeken in de la verdwijnen (althans, we zouden het weten wanneer dat gebeurt) en kunnen achteraf geen gegevens van patiënten met bijwerkingen in rook opgaan. Bedrijven worden al jaren uitgenodigd om dat te doen via alltrials.net. Maar tot dusver was het animo nogal laag.
Tot ineens nu: GlaxoSmithKline, een Britse gigant, gaat zijn onderzoeksgegevens er voortaan vooraf melden. Ben Goldacre is daar flink blij mee, zo te zien:
Maar hij stelt wel een terechte vraag: waar blijft de rest van de farmaceutische industrie? Misschien hebben die wel ergere geheimen dan GSK te verbergen, vermoed ik.
